Haaien in de Middellandse Zee

Algemeen
Aanvallen
Ongevaarlijke blauwe haai
Ziek of in rust
Witte haai in Spanje
Haaienvangst
Gevaarlijke haaien in de Middellandse Zee
Er zijn nog andere gevaarlijke haaien in de Middellandse Zee waaronder
Andere haaien in de Middellandse Zee en de mate van gevaarlijkheid

1.Algemeen

Met de regelmaat van de klok worden er haaien gesignaleerd voor de Spaanse kust. Geen enkele maal hebben deze haaien voor gevaar gezorgd en zij zijn bovendien niet gevaarlijk voor de mens, maar toch zat de schrik er bij de meeste mensen wel goed in.

In de Middellandse Zee leven er meer dan 47 soorten haaien en zo is de kans natuurlijk altijd aanwezig dat een haai dichtbij het strand te zien zal zijn.

De kans echter dat men gebeten wordt door een haai is 1 op 3.700.000. Het is dus waarschijnlijker om door griep, een bijensteek of een ongeval om het leven te komen dan door een haaienbeet in Spanje.

Om zo haaien beter te leren kennen volgt hierna een korte samenvatting over de haaien, hun levenswijze maar ook hun problemen.

Haaien hebben geen goede reputatie. De roofdieren zijn gevreesde jagers in zeeën en oceanen en mensen komen ze dan ook liever niet tegen. Dat berust nochtans op een misverstand, want een haai zal ons zelden aanvallen en de meeste soorten zijn geheel ongevaarlijk voor de mens.

Haaien zijn best mooie dieren en zeeën kunnen ze helemaal niet missen. Aan de top van de voedselketen beschermen ze de biodiversiteit. Het is dus allesbehalve goed nieuws als blijkt dat sommige haaiensoorten in de Middellandse Zee dreigen te verdwijnen.

Sommige haaiensoorten zijn al volledig verdwenen uit de Middellandse Zee. De afgelopen 200 jaar nam de populatie met zo’n 96 procent af en sommige soorten zelfs met 99 %. Conservatie zal in dit geval heel moeilijk zijn, aangezien onderzoekers ook moeten vaststellen dat er een tekort is aan vrouwelijke haaien die de leeftijd hebben om zich voort te planten.

Francesco Ferretti, een doctoraatstudent van de Canadese Dalhousie University in Nova Scotia, bestudeerde vijf haaiensoorten die in de Middellandse Zee voorkomen: hamerhaaien, blauwe haaien, voshaaien en twee soorten makreelhaaien. En de dalende populaties beperken zich niet alleen tot deze vijf soorten. In totaal leven er 47 haaiensoorten in de Middellandse Zee en meerdere soorten zouden bedreigd worden, van die 47 soorten kunnen er 20 als gevaarlijk omschreven worden.

Uiteraard beperkt het probleem zich niet alleen tot de Middellandse Zee. Wereldwijd dreigt het aantal haaien af te nemen, maar in Europa is het probleem acuter. Rond de Middellandse Zee liggen immers verschillende landen met andere wetten op het gebied van visserij. Naast de haai zou ook de tonijn in gevaar zijn. Vooral voor jonge haaien is overbevissing gevaarlijk, want haaien hebben lange tijd nodig vooraleer ze seksueel volgroeid zijn. Bovendien brengen ze vrij weinig jongen voort.

Haaien staan aan de top van de voedselketen en hun dalende populatie is dan ook gevaarlijk voor de rest van die keten. Hun prooien kunnen bijvoorbeeld fel in aantal stijgen en zo de biodiversiteit bedreigen. Op heel wat plaatsen kan dat leiden tot de vernietiging van riffen. Ook de grote aantallen kwallen die de laatste jaren aan de kusten verschijnen zijn terug te brengen tot o.a. Het verdwijnen van grote aantallen haaien.

Zoals zo vaak speelt de mens de grootste rol in het verhaal. Op veel plaatsen is de vin van de haai heel gegeerd. De vinnen zijn het hoofdingrediënt van haaienvinnensoep. De jacht op vinnen kost jaarlijks aan 73 miljoen haaien het leven. Bovendien is de jacht illegaal en wreed. Eens jagers in het bezit van de vin zijn, gooien ze de verminkte haai gewoon terug in het water. Daar komen de dieren om van honger of ze worden verslonden door andere vleeseters.

Om te vermijden dat de haai binnenkort erg zeldzaam wordt, moet er snel ingegrepen worden. De gevreesde jagers van de zeeën en oceanen verkeren nu zelf in groot gevaar. En de gevolgen kunnen dramatisch zijn.

2. Aanvallen

De laatste 40 jaar zijn er slechts (officieel) twee gevallen bekend waarbij zwemmers gewond raakten: op 18 maart 1986 bij Tarifa (Cádiz) werd een surfer in zijn voet gebeten door een haai waarbij de voet geamputeerd moest worden. Daarnaast vond de tweede aanval plaats 21 jaar geleden bij Valencia toen een zwemmer zo’n 200 meter van de kust aangevallen werd door een haai waarbij hij enkele tenen van zijn voet moest missen.

3. Ongevaarlijke blauwe haai

De meest voorkomende haai langs de Spaanse kust is de blauwe haai of Prionace glauca, in het Spaans Tintorera. Ondanks het feit dat deze haai veel voorkomt in de Middellandse zee en Atlantische Oceaan wordt hij niet veel gezien langs de Spaanse stranden. Maar wordt er een haai ergens gezien, dan is het bijna altijd de blauwe haai. Deze haaiensoort is in principe niet gevaarlijk voor de mens maar een dier blijft een dier en als deze zich bedreigd voelt zal hij zich beschermen door te bijten. Er is wel een uitzondering, blauwe haaien van +- 3m zijn potentieel gevaarlijk voor mensen, ze ontwijken ons het liefst maar zijn zeer curieuze beesten en hebben tenslotte geen handjes om te voelen.

4. Ziek of in rust

Maar waarom komt een haai dichtbij de kust terwijl de open zee zoveel meer eten heeft? Een van de redenen is het feit dat de haai ziek en gedesoriënteerd is maar experts zeggen ook dat haaien dichtbij de kust komen om te relaxen, hoe vreemd dat dan ook mag klinken. Haaien moeten om in leven te blijven altijd bewegen. De golven bij de kust zijn ideaal om relaxed te chillen voor een haai aangezien er beweging is en meer dan genoeg zuurstof door de beweging van de golven. Dat is ook een van de redenen dat de grote witte mensenhaai in Zuid Afrika zo dicht bij de kust komt.

5. Witte haai in Spanje

Over de grote witte haaien gesproken. Moeten we bang zijn voor deze haaiensoort langs de Spaanse kust? Niet echt maar gedurende de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw werden er regelmatig grote witte haaien gezien nabij de Balearen eilanden. Uiteraard is dat alweer lang geleden en ondanks het feit dat er wel eens video’s verschijnen van vissers die een haai filmen, is het nooit echt bewezen dat het grote witte haaien waren.

Maar in 2018 werd er door een team wetenschappers een witte haai gespot voor de kust van het nationaal park Cabrera op 11 km van Mallorca.

Feit is echter wel dat het voedsel van de grote witte haai, te weten rode tonijn, dolfijnen en kleine walvissen, veel in de Middellandse Zee voorkomen en dus zou het vrij logisch zijn als er ook haaien aanwezig zouden zijn. Voorlopig echter was het de laatste keer ergens in de tachtiger jaren dat een witte haai gezien werd nabij Spanje dus voor nu hoeft men zich daar geen zorgen over te maken.

6. Haaienvangst

Wist je dat Spanje het Europese land is waar de meeste haaien worden gevangen en verkocht aan voornamelijk Aziatische landen, meestal om de haaienvinnen die daar gegeten worden? Op de wereldranglijst staat Spanje zelfs op de derde plaats net achter Indonesië en India maar voor Taiwan, Argentinië, Mexico, Pakistan, Verenigde Staten, Japan en Maleisië. De haaien worden niet alleen in de wateren rondom Spanje gevangen maar over de hele wereld.

7. Gevaarlijke haaien in de Middellandse Zee

Er bestaat een mogelijkheid dat de drie meest gevaarlijke haaien ook voorkomen in de middellandse Zee.

Grote witte haai (Carcharodon carcharias), maar tussen 1985 en 2015 zou hij maar een tienmaal gezien zijn.
Tijgerhaai (Galeocerdo cuvier), zijn aanwezigheid is echter nog nooit bevestigd.
Stierhaai (Carcharhinus leucas), zijn aanwezigheid is echter nog nooit bevestigd in de wateren rond Spanje maar enkele jaren vielen er een paar dodelijke slachtoffers rond Egypte.. .

In feite zijn er maar 2 soorten haaien die zonder reden zouden kunnen aanvallen : de stierhaai (door zijn testosteron gehalte) en de tijgerhaai (de opportunist ). Andere haaien, zelfs de grote witte zouden ons links laten liggen als ze genoeg eten hadden.

8. Er zijn nog andere gevaarlijke haaien in de Middellandse Zee waaronder:

Zwartpunthaai (Carcharhinus limbatus)
Gladde hamerhaai (Sphyrna zygaena)
Geschulpte hamerhaai (Sphyrna lewini)
Grote hamerhaai (Sphyrna mokarran)
Kortvin makreelhaai (Isurus oxyrinchus)
Zandtijgerhaai (Carcharias taurus)
Zandbankhaai (Carcharhinus plumbeus)
Tolhaai (Carcharhinus brevipinna)
Kopperhaai (Carcharhinus brachyurus)
Grote blauwe haai (Prionace glauca)
Spitssnuitzevenkieuwshaai (Heptranchias perlo)
Oceanische witpunthaai (Carcharhinus longimanus)

9. Andere haaien in de Middellandse Zee en de mate van gevaarlijkheid

Kleinooghamerhaai (Sphyrna tudes) niet gevaarlijk
Witvin hamerhaai (Sphyrna couardi) niet gevaarlijk
Melkhaai (Rhizoprionodon acutus) niet gevaarlijk
Zijdehaai (Carcharhinus falciformis) gevaarlijk
Grootsnuithaai (Carcharhinus altimus) mogelijk gevaarlijk
Toonhaai (Mustelus mustelus) niet gevaarlijk
Ruwe haai (Galeorhinus galeus) niet gevaarlijk
Spaanse hondshaai (Galeus melastomus) niet gevaarlijk
Kathaai (Scyliorhinus stellaris) niet gevaarlijk
Haringhaai (Lamna nasus) niet gevaarlijk
Langvinmakreelhaai (Isurus paucus) mogelijk gevaarlijk
Kleintandzandtijgerhaai (Odontaspis ferox) niet gevaarlijk
Gevlekte zeeengel (Squatina oculata) niet gevaarlijk
Gestekelde zeeengel (Squatina aculeata) niet gevaarlijk
Zee-engel (Squatina squatina) niet gevaarlijk tenzij verstoord
Strijkijzerruwhaai (Oxynotus centrina) niet gevaarlijk
Koekjessnijder (Isistius brasiliensis) soms
Blainvilles doornhaai (Squalus blainvillei) niet gevaarlijk
Doornhaai (Squalus acanthias) niet gevaarlijk
Lemargo (Somniosus rostratus) niet gevaarlijk
Donkerbuiklantaarnhaai (Etmopterus spinax) niet gevaarlijk
Valse doornhaai (Dalatias licha) niet gevaarlijk
Centroscymnus coelopis (Centroscymnus coelopis) niet gevaarlijk
Kleine zwelghaai (Centrophorus uyato) niet gevaarlijk
Ruwe zwelghaai (Centrophorus granulosus) niet gevaarlijk
Grootoogzeskieuwshaai (Hexanchus nakamurai) mogelijk gevaarlijk
Stompsnuitzeskieuwshaai (Hexanchus griseus) mogelijk gevaarlijk
Voshaai (Alopias vulpinus) niet gevaarlijk maar opletten voor zijn staart
Grootoogvoshaai (Alopias superciliosus) niet gevaarlijk
Schemerhaai (Carcharhinus obscurus) mogelijk gevaarlijk